Drie gedachten over een antwoord.
Dat is een interessante vraag, die ons best vaak gesteld wordt. Overigens ook in ‘omgekeerde richting’: is iemand die hooggevoelig is ook hoogbegaafd (ofwel een ‘snelle intuïtieve denker’*)? Of is het eigenlijk zo’n beetje hetzelfde?
Op die laatste vraag is het antwoord in elk geval nee. Wat puur getalsmatig makkelijk uit te leggen valt: hoogbegaafdheid komt voor bij ongeveer 2 % van de bevolking, hooggevoeligheid bij ongeveeer 20 %. Er kan zeker overlap zijn, maar een één-op-één verband is er niet. Je bent dus niet vanzelfsprekend hoogbegaafd EN hooggevoelig.
In het meest recente wetenschappelijk onderzoek (De Gucht e.a. 2023) wordt bij de onderzochte hoogbegaafden geen hogere score aan HSP gevonden dan bij een controlegroep. Overall zelfs een iets lagere score. Behalve op het onderdeel Aesthetic Sensitivity, daar scoorden de hoogbegaafden iets hoger.
Wat overigens nog steeds betekent dat, gekeken naar de totaalscore, van die onderzochte hoogbegaafden rond de 20 % wel hoogsensitief is.
Toch hebben wij – Marga en Arja als coach en therapeut – sterk de indruk dat meer dan 20 % van onze hoogbegaafde cliënten ook hooggevoelig is. En deze indruk wordt gedeeld door meerdere collega’s die met hoogbegaafden werken.
Hoe zit dat nou?
Drie overwegingen over hoogbegaafd en hooggevoelig
Ten eerste: de mogelijkheid van neurologische overeenkomsten tussen hoogbegaafd en hooggevoelig
Als eerste veronderstellen wij de mogelijkheid van neurologische overeenkomsten tussen hooggevoelig (hoogsensitief persoon) en hoogbegaafd (snelle inuïtieve denker). Over hoogsensitieve personen is intussen bekend dat zij dankzij een wijder vertakt neurologisch netwerk, binnengekomen prikkels diepgaander verwerken en dat die prikkels ook meer (emotionele) impact hebben. Wat nou als dat diepgaander verwerken (ook) opgaat voor het cognitieve deel van ons brein? Dan ligt het voor de hand dat er meer verbanden gelegd worden, complexere ideeën en concepten kunnen ontstaan, een groter overzicht mogelijk is. Een deel van die processen kan – net als bij hooggevoeligheid – dan ook nog verlopen zonder dat je je daarvan bewust bent.
En kijk, daar verschijnt de snelle intuïtieve denker in beeld.
Ten tweede: omgaan met een overload aan prikkels
Een tweede punt gaat over het omgaan met een overload aan prikkels. Prikkels uit de omgeving of uit het eigen lichaam. Wat doe je als een gevoel van overprikkeling moeilijk te verdragen is? Dan zoek je naar mogelijkheden om toch met die gemoedstoestand te dealen. Uit de psychologie kennen we het afweermechanisme ‘rationaliseren’.
En dat is nou juist wat die snelle intuïtieve denkers goed kunnen. Bij overprikkeling schakelen zij makkelijk naar mentale exercities en het zoeken van verklaringen. Met andere woorden: meer denken en minder voelen. Met als mogelijk gevolg op de langere termijn dat de hoogbegaafde zichzelf geleerd heeft om minder gevoelig te zijn. Of toch in elk geval minder aandacht te besteden aan zijn gevoel. Het lijkt dan voor de buitenwereld – en voor de snelle intuïtieve denker zelf soms ook – alsof het voelen minder aanwezig is, terwijl het voelen in áánleg wel intens is.
Ten derde: uit de praktijk
Blijft – als derde – wel de vraag waarom wij dan toch bij onze cliënten in meer dan 20 % van de gevallen een hogere gevoeligheid denken te zien. Een begin van een antwoord zou kunnen zijn dat juist de hoogbegaafden die er om de een of andere reden niet in geslaagd zijn hun gevoelige reacties helemaal weg te rationaliseren cq te blokkeren, op de langere termijn begeleiding zoeken. Zij zijn wel meer gaan denken, maar niet heel veel minder gaan voelen. Zonder voldoende andere tools om met die grotere gevoeligheid om te gaan, lopen ze dan vast.
Snelle intuïtieve denkers hebben ook nog eens veel behoefte aan complexiteit en voeding voor hun nieuwsgierige binnenwereld. In combinatie met het mentaal onder controle houden van de overprikkeling kunnen zij zichzelf behoorlijk overbelasten. Ze komen dan terecht in een lastige dynamiek van te veel denken én te veel voelen.
Als het leven ingewikkelder en drukker wordt en tot meer overprikkeling leidt, raken ze oververmoeid, krijgen last van conflicten in lastige werksituaties, kunnen heftige emoties niet meer van zich afzetten, gaan slechter slapen, vinden het allemaal niet meer zo leuk, worden somber.
Dat is vaak het moment om hulp te zoeken.
Hiermee is niet gezegd dat hoogbegaafden dús ook vaker hooggevoelig zijn. Maar misschien zien hb-coaches in hun praktijk wel een hoger percentage hoogsensitiviteit dan je op basis van die 20 % zou verwachten.
Hoe denk je zelf over hoogbegaafd en hooggevoelig?
Aan iedereen die dit blog leest de vraag: Hoe denk jij hierover? Zie jij nog andere aspecten aan dit onderwerp? Zijn er ervaringen waar je iets over kwijt wilt? Heb je tips waar anderen hun voordeel mee kunnen doen?
Bij deze de uitnodiging om dat met ons te delen. Via arja@rvdg-inspiratie.nl of marga@hb-trainingen.nl of via een reactie op deze site.
Wij zijn benieuwd!
Meer informatie over hoogbegaafdheid
Heb je interesse in meer informatie over hoogbegaafdheid? Kijk dan naar ons model de HB-cirkel van ontwikkeling, met een filmpje met uitleg (11 minuten).
Wil je onderzoeken of je zelf misschien een snelle intuïtieve denker bent, dan kan de onlinetraining The First Step interessant voor je zijn.
Arja Roozemond
December 2023
*Wij kiezen voor de term ‘snelle intuïtieve denker’ als alternatief voor ‘hoogbegaafde’, omdat dit laatste woord regelmatig weerstand of een onjuist/onvolledig beeld oproept. Ook is het woord ‘hoogbegaafd’ inmiddels het meest ingeburgerd, dus zullen we het voor de herkenbaarheid ook gebruiken.
