Over zelfbeeld en zelfvertrouwen bij hoogbegaafden
Een paar jaar geleden schreef ik het gedicht ‘als je anders bent’. Ik heb nooit gedichten geschreven, maar dit vloeide zomaar uit mijn pen. En het voelt nog steeds als kloppend.
Want ‘anders zijn’ is een essentieel onderdeel van hoogbegaafd zijn.
Nu zul je denken: iedereen is uniek, wat is daar bijzonder aan? En ja, ook die individuele uniciteit is helemaal waar. Ieder heeft verschillende karaktereigenschappen. Dat is juist zo mooi en maakt de wereld kleurrijk.
Als je kijkt naar cognitieve mogelijkheden is er sprake van spreiding: veel mensen die op een vergelijkbare manier denken en een kleine groep mensen die ofwel minder cognitieve mogelijkheden heeft, ofwel meer.
Je leert jezelf als kind goed kennen doordat de omgeving je spiegelt op een passende manier. Zo bouw je aan een passend zelfbeeld en leer je van daaruit te handelen en daarop te vertrouwen. Je ontwikkelt zelfvertrouwen.
Wat gebeurt er nu als je ‘anders’ bent in dat proces van ontwikkelen en opgroeien?
Als je ‘anders’ bent op een zichtbare manier kan de omgeving zich daarop aanpassen. Ik denk dan bijvoorbeeld aan een kindje dat is geboren met het Syndroom van Down, of aan iemand die geboren is met een fysieke handicap. De ouders weten dat hun kindje anders is en leren samen te onderzoeken wat het nodig heeft. Vaak is daarbij ook professionele ondersteuning beschikbaar, zodat het kind leert wat zijn mogelijkheden en beperkingen zijn. Het kan dan met eventuele aanpassingen met een passend zelfbeeld en zelfvertrouwen opgroeien. Ook als hier blijvende steun bij nodig is. Het kind leert zichzelf kennen en de omgeving past zich aan aan de mogelijkheden.
Wat nu, als het ‘anders’ zijn niet zichtbaar is? Dan zal de omgeving aannemen dat er sprake is van algemene opvoedregels en gemiddelde mogelijkheden, simpelweg omdat dit past bij de verwachting. Vanuit die aanname wordt het kind gespiegeld en bijgestuurd. Welk effect denk je dat dit kan hebben op hoogbegaafde kinderen? Wat zal dit doen met hun zelfbeeld en hun zelfvertrouwen?
Vaak zullen ze de onbewuste aanname doen dat ze pas ‘oké’ zijn in de ogen van hun omgeving als ze voldoen aan de (gemiddelde) verwachtingen. Dit kan zich uiten in een niet passend zelfbeeld en in een beperkt zelfvertrouwen.
In mijn coachpraktijk waar ik veel hoogbegaafde volwassenen spreek, kom ik dit heel vaak tegen. Mensen die duidelijk voldoen aan de kenmerken van hoogbegaafdheid, maar dit niet zomaar kunnen accepteren. Als ze accepteren dat ze niet samenvallen met het beeld dat zij van zichzelf hebben gemaakt, dan kan dat zelfs voelen als ontrouw aan de omgeving (ouders, opvoeders).
Het vraagt een heel proces om het oude – niet passende – zelfbeeld los te laten en het lef te hebben om aan een nieuw zelfbeeld te bouwen. Als dit lukt, zie ik mensen gaan stralen: “Nu klopt het! Ik weet wie ik ben en ga stapje voor stapje verder om mijn mogelijkheden te ontwikkelen.”
Herken je je in dit verhaal? En wil je ook ontdekken wie je werkelijk bent?
Kijk dan eens naar Voluit hoogbegaafd: een uitgebreide onlinetraining voor hoogbegaafden eventueel aangevuld met een live workshop waarin je stap voor stap onderzoekt hoe jij in elkaar zit en hoe je je hebt ontwikkeld. Dit geeft je op diep niveau inzicht in de manier waarop jij wellicht ‘anders’ bent dan je omgeving, en hoe je daarmee om kunt gaan.
Marga Spaanjaars
November 2023
